Việt Nam và Mông Cổ là hai nước có quan hệ hữu nghị truyền thống lâu đời. Hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 17/11/1954, đánh dấu mốc quan trọng trong lịch sử quan hệ hai nước. Mông Cổ là một trong những nước sớm thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam và Việt Nam là nước đầu tiên trong khu vực Đông Nam Á mà Mông Cổ thiết lập quan hệ ngoại giao.
Từ năm 2015 đến nay, các hoạt động trao đổi đoàn, trong đó có trao đổi đoàn cấp cao và các cấp giữa Việt Nam và Mông Cổ đã được đẩy mạnh. Hai nước tiếp tục duy trì các hoạt động trao đổi và tiếp xúc cấp cao giữa Quốc hội của hai nước. Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc đã tiếp Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Mông Cổ B. Boldbaatar và Đoàn đại biểu Quốc hội Mông Cổ sang tham dự Đại hội đồng Liên minh Nghị viện Thế giới lần thứ 132 do Quốc hội Việt Nam đăng cai tổ chức vào tháng 3/2015 và ký Thỏa thuận hợp tác giữa Văn phòng Quốc hội Việt Nam và Văn phòng Quốc hội Mông Cổ giai đoạn 2015-2019. Tháng 1/2018, Đoàn đại biểu cấp cao Quốc hội Mông Cổ do Chủ tịch Quốc hội Mông Cổ Miyegombyn Enkhbold dẫn đầu sang thăm chính thức Việt Nam và có cuộc hội đàm với Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân và ký MOU về hợp tác giữa Quốc hội Việt Nam và Quốc hội Mông Cổ giai đoạn 2018 - 2022. Các thỏa thuận đã tạo khuôn khổ pháp lý, đưa quan hệ hợp tác Nghị viện song phương đi vào chiều sâu và ngày càng hiệu quả. Ngoài ra, còn có chuyến thăm của Phó chủ tịch Quốc hội Huỳnh Ngọc Sơn sang Mông Cổ vào tháng 7/2015 và chuyến thăm của Tổng Thư ký Quốc hội Mông Cổ Tsend Tsolmon đến Việt Nam vào tháng 8/2017.
Về hợp tác trên kênh Đảng, hai bên duy trì tiếp xúc cấp cao, giao lưu giữa Đảng Cộng sản Việt Nam với các chính đảng của Mông Cổ. Vào tháng 3/2019, Tổng Thư ký Đảng Nhân dân Mông Cổ Amarbayargalan đã dẫn đầu Đoàn đại biểu Đảng Nhân dân Mông Cổ sang thăm Việt Nam và ký kết MOU về tăng cường hợp tác giữa Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Nhân dân Mông Cổ với ông Hoàng Bình Quân, Trưởng Ban Đối ngoại Trung ương. Trong khuôn khổ chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tới Mông Cổ, ngày 1/10/2024, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Đối ngoại Trung ương Lê Hoài Trung đã có các cuộc gặp và làm việc với Tổng thư ký Đảng Nhân dân Mông Cổ cầm quyền Yangug Sobaatar và Phó chủ tịch Đảng Dân chủ Mông Cổ Batchimeg. Tại cuộc làm việc với Tổng thư ký Đảng Nhân dân Mông Cổ, ông Lê Hoài Trung và Tổng thư ký Đảng Nhân dân Mông Cổ Yangug Sobaatar đã thay mặt hai Đảng ký kết MOU tăng cường hợp tác giữa hai Đảng giai đoạn mới.
Hợp tác trên kênh Nhà nước của hai nước cũng được thúc đẩy hiệu quả, thực chất. Tháng 7/2016, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã đến thăm chính thức Mông Cổ và tham dự Hội nghị ASEM lần thứ 11 tại Ulan Bator. Đây là chuyến thăm Mông Cổ sau 12 năm của Thủ tướng Việt Nam kể từ chuyến thăm của Thủ tướng Phan Văn Khải vào năm 2004, sau 8 năm của lãnh đạo cấp cao Việt Nam. Chuyến thăm đặc biệt có ý nghĩa khi hai nước đều vừa có Chính phủ mới, là cơ hội để lãnh đạo hai nước tiếp xúc, tạo dựng quan hệ tin cậy, là cơ sở quan trọng để củng cố quan hệ hữu nghị truyền thống và thúc đẩy quan hệ song phương trên mọi lĩnh vực. Chuyến thăm đã mở ra trang mới cho quan hệ hợp tác truyền thống Việt Nam - Mông Cổ. Tháng 5/2017, Phó Chủ tịch nước Đặng Thị Ngọc Thịnh đã dẫn đầu đoàn cấp cao của Việt Nam đến Mông Cổ, hai bên đã ký MOU về hợp tác trong lĩnh vực phát triển dân số, an sinh và xã hội giữa Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Việt Nam và Bộ Lao động và Bảo trợ xã hội Mông Cổ. Ngày 1/11/2023, Tổng thống Mông Cổ Ukhnaagiin Khurelsukh đã có chuyến thăm chính thức tới Việt Nam. Đây là chuyến thăm cấp Nhà nước lần thứ 4 của một Tổng thống Mông Cổ tới Việt Nam sau 10 năm kể từ chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Mông Cổ Tsakhiagiin Elbegdorj vào tháng 11/2013. Vì thế, nó có ý nghĩa cực kỳ quan trọng, góp phần tăng cường quan hệ hai nước. Trong khuôn khổ chuyến thăm, hai bên đã ký 6 văn kiện hợp tác. Nhân dịp này, lãnh đạo hai nước đã ra Tuyên bố chung. Theo lời mời của Tổng thống Mông Cổ Ukhnaagiin Khurelsukh, từ ngày 30/9 - 1/10/2024, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm thăm cấp Nhà nước tới Mông Cổ. Chuyến thăm của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tới Mông Cổ góp phần quan trọng định hướng và mở ra triển vọng quan hệ hợp tác hữu nghị giữa hai nước. Tại các cuộc tiếp xúc, Lãnh đạo cấp cao hai nước nhất trí nâng cấp quan hệ hai nước lên “Đối tác toàn diện” và tiếp tục thúc đẩy mở rộng hợp tác, đồng thời đã ký 7 văn kiện hợp tác. Ngoài ra, hai nước còn trao đổi nhiều chuyến thăm cấp cao khác như chuyến thăm Mông Cổ của Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm (7/2019), Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan (9/2022), Bộ trưởng Quốc phòng Phan Văn Giang (10/2023); chuyến thăm Việt Nam của Bộ trưởng Ngoại giao Mông Cổ Tsend Munkh-Orgil (4/2017), Thư ký Hội đồng An ninh quốc gia Mông Cổ Amarjargal Gansukh (4/2018), Bộ trưởng Bộ Tư pháp và Nội vụ Mông Cổ Ts. Nyamdorj (10/2018), Bộ trưởng Nyamaa Enkhbold (11/2019), Bộ trưởng Quốc phòng Mông Cổ Saikhanbayar Gursed (12/2022), Thư ký Hội đồng An ninh quốc gia Mông Cổ Jadamba Enkhbayar (5/2023), Bộ trưởng Tư pháp và Nội vụ Kh. Nyambaatar (9/2023), Viện trưởng Viện Kiểm sát tối cao Mông Cổ B.Jargalsaikhan (tháng 3/2024).
Hợp tác giữa các địa phương của Việt Nam và Mông Cổ bắt đầu được tăng cường và có nhiều tiến triển tích cực. Trong chương trình chuyến thăm và làm việc của Chủ tịch Quốc hội Mông Cổ tại Việt Nam năm 2018, theo sự phân công của Chủ tịch Quốc hội hai nước Việt Nam – Mông Cổ, ngày 22/1/2018, HĐND tỉnh Hòa Bình đã ký MOU hợp tác với HĐND tỉnh Tuv. Trên cơ sở nội dung MOU hợp tác năm 2018, trong chuyến thăm tỉnh Tuv của Đoàn đại biểu HĐND tỉnh Hòa Bình năm 2019, hai bên đã ký kết 3 MOU về quan hệ và hợp tác phát triển giữa các cơ quan thuộc hai địa phương. Quan hệ giữa các tỉnh, thành, địa phương hai nước cũng khá mật thiết. Tới nay, đã có một số cặp quan hệ kết nghĩa như: thủ đô Hà Nội với thủ đô Ulan Bator; Thành phố Hồ Chí Minh với thủ đô Ulan Bator; quận Hoàn Kiếm và quận Bayanzurkh; tỉnh Hòa Bình và tỉnh Tuv; tỉnh Đắk Lắk với tỉnh Orkhon; quận Thủ Đức (nay là thành phố Thủ Đức) với quận Chingeltei; hiện tại, Đại sứ quán Việt Nam tại Mông Cổ đang thúc đẩy thiết lập quan hệ kết nghĩa giữa tỉnh Phú Thọ và tỉnh Darkhan-Uul.
Tóm lại, trong lĩnh vực chính trị - ngoại giao, quan hệ giữa Việt Nam và Mông Cổ đã được thúc đẩy mạnh mẽ hơn giai đoạn trước. Hai nước tiếp tục duy trì hoạt động trao đổi đoàn và tiếp xúc cấp cao và các cấp với nhiều hình thức linh hoạt, chú trọng tăng cường giao lưu, hợp tác kênh Đảng, giữa hai Chính phủ, Quốc hội của hai nước, cố gắng thúc đẩy các hoạt động giao lưu Nhân dân, hợp tác địa phương, ký kết các thỏa thuận hợp tác. Tuy nhiên, sự giao lưu, hợp tác kênh Đảng, Nghị viện, Nhà nước, hợp tác địa phương, giao lưu nhân dân giữa hai nước vẫn còn khiêm tốn, hạn chế. Các cơ chế hợp tác, giao lưu giữa các ban Đảng ở Trung ương, giữa hai Quốc hội, các bộ, ngành, cũng như các địa phương của hai nước còn ít, hiện nay cơ chế hợp tác chủ yếu của hai nước là Tham khảo chính trị cấp Thứ trưởng Ngoại giao và Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác thương mại, kinh tế, khoa học kỹ thuật. Hợp tác giữa địa phương của hai nước mới chỉ ở giai đoạn đầu, chủ yếu là hợp tác giữa tỉnh Hòa Bình của Việt Nam và tỉnh Tuv của Mông Cổ. Giao lưu nhân dân giữa Việt Nam và Mông Cổ, nhất là giao lưu giữa thế hệ trẻ hai nước Việt Nam – Mông Cổ hầu như không nhiều. Có thể thấy, trong lĩnh vực chính trị - ngoại giao, quan hệ Việt Nam – Mông Cổ tiếp tục duy trì sự ổn định, mặc dù hai nước đã đạt được một số tiến triển tích cực nhất định nhưng vẫn còn nhiều hạn chế, và còn nhiều vấn đề cần giải quyết để thúc đẩy quan hệ Việt Nam – Mông Cổ.
Trương Phan Thanh Thủy
Trung tâm Nghiên cứu Mông Cổ và vùng lãnh thổ Đài Loan, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á
Tài liệu tham khảo:
1. Đặng Mai, “Chủ nhiệm VPQH Nguyễn Hạnh Phúc tiếp Chủ nhiệm VPQH Mông Cổ B.Boldbaatar”, Quốc hội Việt Nam, 31/3/2015, https://quochoi.vn/tintuc/Pages/tin-hoat-dong-van-phong-quoc-hoi.aspx?ItemID=29264.
2. Quang Minh, “Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đón, hội đàm với Chủ tịch Quốc hội Mông Cổ”, Quốc hội Việt Nam, 22/1/2018, https://quochoi.vn/tintuc/Pages/tin-hoat-dong-cua-quoc-hoi.aspx?ItemID=34531.
3. “Phó chủ tịch Quốc hội Huỳnh Ngọc Sơn thăm Mông Cổ”, Quốc hội Việt Nam, 6/7/2015, https://quochoi.vn/pages/tim-kiem.aspx?ItemID=29828.
4. Chiến Thắng, “Duy trì trao đổi đoàn lãnh đạo Văn phòng Quốc hội Việt Nam và Ban thư ký Quốc hội Mông Cổ”, Quân đội Nhân dân, 15/8/2017, https://www.qdnd.vn/chinh-tri/tin-tuc/duy-tri-trao-doi-doan-lanh-dao-van-phong-quoc-hoi-viet-nam-va-ban-thu-ky-quoc-hoi-mong-co-515125.
5. “Đẩy mạnh quan hệ hợp tác Mông Cổ - Việt Nam”, VTV, 4/3/2019, https://vtv.vn/trong-nuoc/day-manh-quan-he-hop-tac-mong-co-viet-nam-20190304182855403.htm.
6. Việt Cường, “Tăng cường hợp tác giữa Đảng Cộng sản Việt Nam với các chính đảng của Mông Cổ”, VOV, 1/10/2024, https://vov.vn/chinh-tri/truong-ban-doi-ngoai-trung-uong-lam-viec-voi-lanh-dao-cac-chinh-dang-tai-mong-co-post1125366.vov.
7. “Thời kỳ mới cho quan hệ hợp tác Việt Nam - Mông Cổ”, Tin tức/TTXVN, 16/7/2016, https://baotintuc.vn/thoi-su/thoi-ky-moi-cho-quan-he-hop-tac-viet-nam-mong-co-20160716220313402.htm.
8. “Nhiều hoạt động của Phó Chủ tịch nước tại Mông Cổ”, Cổng thông tin điện tử tỉnh Hà Giang, 9/5/2017, https://hagiang.gov.vn/pages/domesticnews.aspx?ItemID=2261.
9. “Tổng thống Mông Cổ kết thúc tốt đẹp chuyến thăm Việt Nam”, Vietnam+, 5/11/2023, https://www.vietnamplus.vn/tong-thong-mong-co-ket-thuc-tot-dep-chuyen-tham-viet-nam-post906101.vnp.
10. Việt Nam - Mông Cổ thiết lập quan hệ đối tác toàn diện”, Báo Điện tử Chính phủ, 30/9/2024, https://baochinhphu.vn/viet-nam-mong-co-thiet-lap-quan-he-doi-tac-toan-dien-102240930201138382.htm.
11. Vân Anh, “Thông tin cơ bản về quan hệ Việt Nam - Mông Cổ”, Kinh tê & Xây dựng năng lượng, 27/10/2023, https://kinhtexaydung.petrotimes.vn/thong-tin-co-ban-ve-quan-he-viet-nam-mong-co-697732.html.
12. “Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ hội kiến Tổng thống Mông Cổ”, Báo điện tử Chính phủ, 2/12/2023, https://baochinhphu.vn/chu-tich-quoc-hoi-vuong-dinh-hue-hoi-kien-tong-thong-mong-co-102231102160536165.htm.
13. Thu Trang, “Đoàn đại biểu cấp cao HĐND tỉnh TUV, nước Mông Cổ thăm, làm việc tại tỉnh: Hội đàm giữa HĐND tỉnh Hòa Bình và HĐND tỉnh TUV”, Hòa Bình, 11/11/2022, https://www.baohoabinh.com.vn/50/172077/Doan-dai-bieu-cap-cao-HDND-tinh-TUV,-nuoc-Mong-Co-tham,-lam-viec-tai-tinh-Hoi-dam-giua-HDND-tinh-Hoa-Binh-va-HDND-tinh-TUV.htm.
14. Tiến Trung & Thành Dương, “Chuyến thăm của Tổng thống Mông Cổ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng”, Báo Điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, 31/10/2023, https://dangcongsan.vn/tieu-diem/chuyen-tham-cua-tong-thong-mong-co-co-y-nghia-dac-biet-quan-trong-650769.html
