CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA VÙNG LÃNH THỔ ĐÀI LOAN DƯỚI THỜI NHÀ LÃNH ĐẠO THÁI ANH VĂN (PHẦN I)
1. Chính sách đối ngoại của Vùng lãnh thổ Đài Loan giai đoạn 2016-2020
Trong xu thế toàn cầu hóa, khu vực hóa ngày càng được mở rộng, hội nhập, hợp tác để phát triển đã trở thành khẩu hiệu chung của đa số các quốc gia trên thế giới. Đặc biệt là trong bối cảnh khu vực và thế giới chứng kiến nhiều biến động như hiện nay, nhu cầu gắn kết, phối hợp với nhau càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Để có thể vận dụng và phát huy tốt hiệu quả của mối quan hệ này mang lại, mỗi chủ thể trong quan hệ quốc tế cần phải có được những điều chỉnh chính sách hợp lý với tình hình thế giới và khu vực, mà cụ thể là những điều chỉnh về chính sách đối ngoại.
Không nằm ngoài quy luật vận động chung, Vùng lãnh thổ Đài Loan (sau đây viết tắt là Đài Loan) – một thực thể nằm trong khu vực Đông Bắc Á rất coi trọng chính sách đối ngoại với các quốc gia trong và ngoài khu vực. Kể từ khi Đài Loan lập nên chính quyền riêng của mình, mỗi nhà lãnh đạo lên nắm quyền lại đề ra những chính sách khác nhau dựa trên cơ sở kế thừa, phát huy hoặc thậm chí là thay mới hoàn toàn so với người tiền nhiệm. Kể từ khi bà Thái Anh Văn trở thành nữ lãnh đạo đầu tiên của vùng lãnh thổ này, chính sách đối ngoại của Đài Loan đã có một số sự điều chỉnh nhất định, thu hút sự quan tâm của các học giả trong và ngoài Đài Loan. Bởi lẽ, Đài Loan nằm trong khu vực Đông Bắc Á – nơi tiềm tàng rất nhiều bất ổn an ninh, chính trị, thêm vào đó mối quan hệ giữa Đài Loan và Trung Quốc, Đài Loan và Mỹ…sẽ tiến triển theo chiều hướng nào sau khi bà Thái Anh Văn lên nắm quyền cũng là chủ đề được quan tâm nghiên cứu và theo dõi của các học giả.
Kể từ khi tham gia tranh cử vào chiếc ghế lãnh đạo Đài Loan đến khi thắng cử và nhậm chức (tháng 5/2016), bà Thái Anh Văn đã bốn lần đề cập đến đường lối chính sách ngoại giao của mình.
- Lần thứ nhất, trong bài phỏng vấn của bà tại Mỹ được đăng trên Thời báo phố Wall với tiêu đề “Taiwan can build on U.S.Ties” ngày 1 tháng 6 năm 2015, bà đã chỉ ra bốn trụ cột chính trong quan hệ đối ngoại của Đài Loan, đó là mở rộng hợp tác toàn diện với Mỹ; tìm kiếm cơ hội để Đài Loan có thể tham gia và đóng góp vào các kế hoạch của cộng đồng quốc tế; thông qua đa dạng hóa thương mại bảo vệ nền kinh tế mang tính tự chủ của Đài Loan; thúc đẩy hợp tác với Trung Quốc đại lục[1].
- Lần thứ hai là vào ngày 22 tháng 9 năm 2015, tại buổi tiệc chiêu đãi kỷ niệm 29 năm thành lập Đảng Dân tiến, bà Thái Anh Văn đã lần đầu tiên đưa ra “chính sách hướng Nam mới”.
- Lần thứ ba là tại ba vòng tranh cử, bà Thái Anh Văn đã khái quát chính sách đối ngoại của mình.
- Lần thứ tư là trong bài phát biểu nhậm chức vào ngày 20 tháng 5 năm 2016, bà Thái đã đề cập đến nội dung “ổn định hòa bình ở khu vực và ngoại giao Đài Loan với các vấn đề mang tính toàn cầu”.
Tổng hợp nội dung của bốn lần đó cùng với hành động nhất quán của bà Thái Anh Văn, có thể chỉ ra những điều chỉnh chủ yếu trong chính sách đối ngoại của Đài Loan dưới chính quyền Thái Anh Văn như com:
1.1. Đề ra Chính sách Hướng Nam mới
Nhà lãnh đạo Thái Anh Văn đề ra “Chính sách hướng Nam mới”, chú trọng phát triển quan hệ kinh tế, đầu tư nhiều hơn vào các nước ở khu vực Đông Nam Á và giảm dần sự phụ thuộc về kinh tế với Trung Quốc đại lục. Về “chính sách hướng Nam mới”, bà Thái Anh Văn nhấn mạnh “Đài Loan một mặt coi trọng các vấn đề quốc tế, mặt khác làm sâu sắc thêm quan hệ với các nước Đông Nam Á và Ấn Độ, từ đó, định hướng cho các doanh nghiệp Đài Loan tăng cường đầu tư vào các quốc gia ở Đông Nam Á”[2]. Trong bài phát biểu nhậm chức của mình, bà Thái Anh Văn nhấn mạnh rằng “chính sách hướng Nam mới” tập trung vào “nâng cao tình hình và sự đa dạng của kinh tế đối ngoại”. Cụ thể là “phải chia sẻ tài nguyên, nhân tài và thị trường với các nước khác, mở rộng quy mô kinh tế, sử dụng hiệu quả các tài nguyên ở mọi cấp độ khoa học và công nghệ, văn hóa và kinh tế - thương mại, mở rộng hợp tác, giao lưu với các thành viên trong khu vực, đặc biệt là tăng cường mối quan hệ đa dạng với ASEAN, Ấn Độ”[3].
Vào ngày 15 tháng 6 năm 2016, Văn phòng Chính sách hướng Nam mới được thành lập và ông Hoàng Chí Phương được bổ nhiệm làm Chủ nhiệm văn phòng. Ông Hoàng Chí Phương là “cánh tay đắc lực” của nhà lãnh đạo Trần Thủy Biển về ngoại giao, trong thời gian làm việc cho Trần Thủy Biển, ông đã tích cực thúc đẩy “Chính sách hướng Nam”. Việc sắp xếp nhân sự này phản ánh bà Thái Anh Văn cực kỳ coi trọ“g "chính sách hướng Nam mới”. Sau khi nhậm chức, ông Hoàng Chí Phương đã chỉ rõ điểm mới trong chính sách hướng Nam mới, để dư luận không coi đó là bản đơn giản từ “chính sách hướng Nam”. Ông chỉ ra, “chính sách hướng Nam” chỉ khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư, còn “chính sách hướng Nam mới” lại coi con người làm trung tâm, cho thấy tinh thần giáo dục và nhân văn, và coi trọng sắc tộc..., và cố gắng giải quyết vấn đề “không đủ nhân tài” mà những doanh nghiệp Đài Loan đầu tư ở Đông Nam Á phải đối mặt. Ông cũng nhấn mạnh rằng Đài Loan tích cực thúc đẩy “chính sách hướng Nam mới” không có nghĩa là từ bỏ thị trường đại lục, kinh tế Hai bờ và kinh tế với khu vực Đông Nam Á không chỉ không loại trừ lẫn nhau, mà còn bổ sung cho nhau[4].
Để thúc đẩy chính hướng Nam mới, chính quyền Thái Anh Văn đã đưa ra một số biện pháp trọng tâm: Một là, tiến hành đối thoại không chính thức với các nước Đông Nam Á và Nam Á, công bố và thúc đẩy các chính sách liên quan của chính quyền Đài Loan, tích cực tìm cách ký kết hiệp định kinh tế và thương mại với các nước liên quan. Ngoài ra, Đài Loan cũng đã giành được một loạt các ưu đãi miễn giảm thuế của các nước Đông Nam Á và Nam Á. Hai là, phát triển ngành du lịch, và tích cực thu hút khách du lịch từ Đông Nam Á bằng cách thực hiện miễn visa Đài Loan trong vòng 30 ngày cho công dân các nước ASEAN. Biện pháp này sẽ giúp thu hút khách du lịch từ các nước Đông Nam Á đến Đài Loan. Ba là, trau dồi “nhân tài hướng Nam mới” và tăng cường giao lưu văn hóa giữa Đài Loan và Đông Nam Á, Nam Á. Đây cũng là điểm mới nổi bật nhất của “chính sách hướng Nam mới” so với “chính sách hướng Nam” tập trung hoàn toàn vào việc thúc đẩy giao lưu kinh tế và thương mại. Để phù hợp với chính sách hướng Nam mới, Cơ quan Giáo dục Đài Loan đã đưa ra một số chương trình như: thúc đẩy hợp tác học thuật giữa Đài Loan với các nước ASEAN và Ấn Độ, lập kế hoạch thiết lập các điểm trao đổi với các trường đại học nổi tiếng hoặc các tổ chức văn hóa và giáo dục ở các nước này; tăng cường các khóa học ngôn ngữ Đông Nam Á ở Đài Loan, bồi dưỡng nhân tài thành thạo với các ngôn ngữ Đông Nam Á và có năng lực chuyên môn; đưa ra nhiều quỹ học bổng để thu hút các sinh viên trẻ xuất sắc của các quốc gia có liên quan đến Đài Loan du học và nghiên cứu, đồng thời khuyến khích thanh niên Đài Loan đến Đông Nam Á và Nam Á học tập, trao đổi, nghiên cứu và đổi mới, lập nghiệp thông qua Học bổng du học hướng Nam do chính phủ Đài Loan tài trợ. Để nghiên cứu các chính sách, đào tạo nhân tài phù hợp, chính quyền Thái Anh Văn đã thành lập Viện Nghiên cứu ASEAN và Nam Á cấp cao, và Trung tâm giáo dục con người ASEAN tại Đại học Giáo dục Đài Bắc.
Phan Huyền
Trung tâm Nghiên cứu Mông Cổ và vùng lãnh thổ Đài Loan
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. “Taiwan Can Build on U.S. Ties”, The Wall Street Journal, http://www.wsj.com/articles/taiwan-can-build-on-u-s-ties-1433176635.
2. Tôn Vân Triệu Khải (2016), “Phân tích quan hệ đối ngoại của Đài Loan sau khi bà Thái Anh Văn lên cầm quyền”, Tạp chí nghiên cứu Đài Loan hiện đại), tr. 45.
3. Hoàng Tử Đồng (2017), “Chính sách mới” hay là “con đường cũ” – Bình luận về “Chính sách hướng Nam mới” của Thái Anh Văn, Tạp chí nghiên cứu Đài Loan hiện đại, số 1/2017, tr. 56.
